ارزیابی تأثیر تغییرات هیدروژئومورفولوژی و کاربری زمین در پایداری آبراهه ی زنجان رود

چکیده الگوی رودخانه­ها به ندرت ثابت بوده و همواره دست‌خوش تغییر هستند. کناره­های رودخانه‌ها از دیرباز از مناطق مهم اسکان جمعیت به­ویژه در قلمرو نیمه‌بیابانی ایران بوده­اند. این امر موجب شده تا شناخت و ارزیابی تغییر شکل هندسی رودخانه­ها از مباحث مهم کاربردی محسوب گردد. زنجان‌رود شاهرگ حیاتی-.اقتصادی طبیعی استان زنجان محسوب می­گردد. در پـژوهش حاضر، با شناخت تـغییرات زمانی هیدروژئومورفولوژیـکی زنجان­رود طی سال­های 1334-1390 و تغییرات مکانی در قسمتی از بخش غربی این رودخانه (که از نظر کشاورزی اهمیت بیشتری دارد)، میزان تغییرات مورفولوژیکی محاسبه و در قالب نقشه ارائه شده است. روش تحقیق روش تحلیلی با مقایسه فضایی-.مکانی تغییرات آبراهه است که با اتکا به کارهایی میدانی و دورسنجی از طریق تصاویر ماهواره­ای، عکس­های هوایی و نقشه­ها صورت گرفته است. در روش مذکور ابـتدا طبقه‌بندی بازه­ها بـه بخش‌های مجزا بر اساس تشابـه مورفولوژی-هیدرودینامیکی صورت گرفته و سپس با اعمال تحلیل­های فضایی بر نقشه­های رستری، الگو و میزان تغییرات با ترسیم ترانسکت­های مماس بر سطوح پیشروی و پس‌روی در کناره­های راست و چپ برآورد شده است. با تعیین سطوح پیشروی و پس‌روی دو طرف آبراهه، نوع و میزان تغییرات آبراهه در هر بازه­ نیز تعیین شده است. نتایج بررسی نشان می­دهد که برایند کنش.-.واکنش عوامل مؤثر بر تغییرات زنجان­رود در محدوده­ی مورد مطالعه طی 56 سال گذشته روند نسبتاً پایداری داشته است. مهم­ترین عوامل دخیل در این روند توسعه کشاورزی، گسترش اقدامات مدیریتی جهت تثبیت آبراهه با مقاصد کشاورزی و زیرساختی و احداث سد بوده است. اگر چه تأثیر عامل شیب و شرایط زمین­شناختی (نوزمین­ساختی) نیز قابل چشم ­پوشی نیست.